Órrea

O topónimo ÓRREA procede do prefixo prerromano ORR-, que significa “entre montañas”.

Os lugares da parroquia da Órrea son: Lodás, A Órrea, A Eirexa, A Roxiña, Praducelo, Porto das Rozas, Courel, A Rebordela, Fonseca, Burducelo, Valquente, O Rego, Busgardín, O Fleire, A Casanova, O Regocorto, O Xardel e O Val.

Hai barrios xa desaparecidos como son As Louseiras, A Carballeira, A Casa de Lodos e A Caseta.

HISTORIA

O nome da Órrea demostra que, segundo algúns investigadores, esta parroquia está habitada dende a Prehistoria. Da antigüidade destas terras hai boa mostra de restos de fósiles encontrados en Lodás e tamén parece ser que esconde as únicas probas existentes en Galicia sobre a presenza de dinosauros.

Da época castrexa hai referencia a un castro no Porto das Rozas.

Nos séculos IX, X e XI entraron os godos no actual concello de Riotorto, e desa época debe ser a pía bautismal que hai na Igrexa.

Da época medieval é a capela de San Pedro de Fulgueirúa.

Da Idade Media é o mosteiro de monxas beneditinas coñecido como Mosteiro de Donas, na contorna da actual igrexa parroquial. Daquela época son dous cálices de prata e un de chumbo do ano 1407. A día de hoxe só se conserva un de prata que está na igrexa.

Nesta época, os veciños colonos e aforados pagaban renda á parroquia.

Pola parroquia pasa a Vía Rexia do Norte, o Camiño de Santiago procedente de Asturias dende A Pontenova a Meira. Os peregrinos utilizaban o lado dereito da agora coñecida como estrada nacional 640.

Hai documentos de que o lugar de Courel tivo concello propio antes de integrarse no de Riotorto no ano 1833.

No ano 1841 foi feita a casa García de Estoa (casa do Caseiro da Eirexa), que ten un lintel con inscrición.

Do ano 1844 era a casa de Lodos, que na actualidade só conserva o horro.

No Lugar da Travesa, no ano 1897, naceu o persoeiro literario máis importante da parroquia, Avelino Díaz, que viviu na actual casa de Castañal coa familia materna ata os 10 anos, para despois irse a Meira coa súa familia para emigrar a Bos Aires, con 12 anos, cun parente.

Hai una ducia de minas que están abandonadas no territorio parroquial.

Polo século XX sufriu una caída demográfica por mor da emigración a outros lugares como Cataluña e Euskadi para buscar un mellor nivel de vida. Previamente, producírase tamén a emigración a América, principalmente, a Cuba primeiro e á Arxentina, despois.

Secularmente, e ata comezos dos anos 70 do século XX, moitos homes da Órrea viaxaban a Castela para participar na sega. A historia dos segadores está documentada no libro escrito por Carlos Veiga Segadores da Órrea en terras de Castela, unha historia de heroes, libro editado pola Asociación de Veciños e Veciñas.

Na Órrea tivo notable presenza o agrarismo que se desenvolveu en Galicia a comezos do século XX. Durante a ditadura de Franco existiu a Cooperativa do Campo de Santa Comba da Órrea, en certa maneira continuadora daquel.

A Órrea foi tamén terra de ferreiros, en Busgardín, A Casanova, na Barreira e mesmo no veciño lugar de Beche, da parroquia de Xudán. 

Na parroquia están identificadas cando menos dúas accións da guerrilla antifranquista: o secuestro da familia Lodos e o asalto na Curva do atraco, no límite entre as parroquias de Álvare e A Órrea, aos feirantes que viñan de Meira.

Na década dos 90 do século XX, a parroquia converteuse no motor da recuperación, en todo o Norte da provincia de Lugo do xogo dos birlos de lastra, a través da Asociación Recreativa e Cultural dos Amigos/as de Santa Comba da Órrea.

A parroquia é rica, tamén, noutro tipo de xogos, así como en literatura oral. Só por citar un exemplo, o historiador local Miguel Abraira identificou a Fonte dos Mouros en Courel citada nun documento na Catedral de Mondoñedo no ano 1544.

AVELINO DÍAZ

Ligazón á páxina web da Asociación Cultural Avelino Díaz: www.poetaavelinodiaz.gal

QUE VER EN SANTA COMBA DA ÓRREA

Para coñecer o pasado medieval da parroquia pode consultarse o libro reimpreso pola Asociación de Veciños e Veciñas, O Mosteiro de Donas de Santa Comba da Órrea, da autoría de Enrique Cal Pardo.

Na igrexa parroquial:

• A propia igrexa (do antigo Mosteiro de Donas), século XII, recoñecida como Patrimonio Cultural
• Pía bautismal do Século XI.
• Caveira da pía da auga bendita.
• Figura medieval recuperada en agosto do 2019.
• Retablo do Altar Maior rococó do século XVI con imaxes barrocas do século XVIII.
• Dous retablos laterais, un barroco e outro neoclásico.

Noutros lugares da parroquia:

• Capela de San Pedro de Fulgueirúa, do Século XII.
• Muíños. Houbo na parroquia polo menos dez muíños, entre os que destacan o Muín da Andeana ou o Muín de Lodos.
• Horros. Hai moitos por toda a parroquia, e ben conservados.
• Cabozos. Tamén podemos identificar moitos, algúns mesmo formando un mesmo corpo cos horros.
• Castro de Porto das Rozas, apenas estudado ata o momento.

QUE FACER EN SANTA COMBA DA ÓRREA

• Ruta de Regos e Fontes (circular partindo da igrexa).- 8 km.
• Ruta Avelino Díaz (A Travesa – Meira).- 10 km.
• Ruta pola Vía Rexia (Rego de Beche – Álvare).- 8 km. Camiño paralelo á estrada N 640, antiga vía a Santiago.

ONDE COMER EN SANTA COMBA DA ÓRREA

A Taberna de Montse, establecemento hostaleiro de referencia da Órrea, tanto polo seu trato persoal cos clientes como polos seus menús diarios. Taberna que leva o nome da Órrea por Galicia e España.

ONDE DURMIR EN SANTA COMBA DA ÓRREA

• Casa de Turismo Rural en Fulgueirúa.
• Pazo do Caseiro na Eirexa (propiedade da Taberna de Montse).

ASOCIACIÓNS DE SANTA COMBA DA ÓRREA

• Asociación de Veciños e Veciñas de Santa Comba da Órrea.- (https://www.facebook.com/Asociación-De-Veciñosas-De-Santa-Comba-Da-Órrea-234905653570953/):
  • Documentación variada.
  • Publicacións.
  • Xornadas informativas.
  • Documentais.
• Asociación Recreativa Cultural dos Amigos/as de Santa Comba da Órrea: Naceu para recuperar o xogo dos birlos. A parroquia é pioneira no Norte de Lugo na recuperación destes xogos, respectando a tradición incorporando o xogo á realidade do século XXI.
• Asociación Avelino Díaz (www.poetaavelinodiaz.gal): Ten a súa propia páxina Web sobre o poeta da Órrea, cunha completa información sobre as actividades culturais que organiza.

FESTAS PATRONAIS DE SANTA COMBA DA ÓRREA

Case sempre coinciden coa segunda fin de semana de agosto e son na honra de Santa Comba e San Antonio.

Nos últimos anos volve celebrarse a Festa da Cocha, na honra de San Silvestre e de Santa Comba, o 31 de decembro.